Η μετανάστευση και η κοινωνική αλληλεγγύη

Αντιγράφω από την Καθημερινή (16/09/2007), η οποία με τη σειρά της αντιγράφει από τoν Guardian:

"Δεν υπάρχουν πολλοί διανοητές που να συνδυάζουν επιτυχώς τον ακαδημαϊκό στοχασμό με την πολιτική, ωστόσο ένας από εκείνους που το έχει καταφέρει και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού είναι ο Ρόμπερτ Πάτμαν, συγγραφέας του βιβλίου «Bowling Alone». Είναι ο άνθρωπος που εκλαΐκευσε την ιδέα του «κοινωνικού κεφαλαίου» -τα δίκτυα φιλίας, γειτονιάς και τοπικών οργανώσεων που δημιουργούν κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ των κατοίκων μιας περιοχής- και κέρδισε την προσοχή πολιτικών διαφόρων ρευμάτων: Μπιλ Κλίντον, Τόνι Μπλερ, Τζορτζ Μπους, Γκόρντον Μπράουν, ακόμη και του Λίβυου ηγέτη Μουαμάρ Καντάφι.

Εχοντας επίγνωση ότι χρησιμοποιείται πολιτικά η δουλειά του, ο Πάτμαν δικαιολογημένα είναι τώρα ανήσυχος για το πώς θα παρουσιαστούν τα πρώτα ευρήματα από τη μεγαλύτερη έρευνα που έχει γίνει πάνω στο κοινωνικό κεφάλαιο, η οποία τον απασχόλησε πάνω από πέντε χρόνια. Ξεκίνησε θέλοντας να ανιχνεύσει το κοινωνικό κεφάλαιο σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους και σε διαφορετικές κοινότητες στις ΗΠΑ. Εκείνο που δεν περίμενε να βρει ήταν μια αρνητική σχέση ανάμεσα στην εθνοτική ποικιλότητα και το κοινωνικό κεφάλαιο. Με πολύ απλά λόγια, όσο μεγαλύτερη ποικιλία εθνικής καταγωγής συναντάμε στους κατοίκους μιας γειτονιάς, τόσο μικρότερη πιθανότητα υπάρχει να εμπιστεύεσαι τον μαγαζάτορα της γειτονιάς σου, σε όποια εθνότητα και αν ανήκει. Προειδοποιεί ότι, όσο άβολο κι αν είναι αυτό το συμπέρασμα, «οι προοδευτικοί δεν μπορούν να κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο».

Ωστόσο, η πιο ανησυχητική αιχμή αυτής της έρευνας είναι ότι η ποικιλότητα δεν μειώνει το κοινωνικό κεφάλαιο μόνο ανάμεσα στις διαφορετικές εθνότητες, αλλά και μέσα στους κόλπους των επιμέρους εθνοτικών ομάδων. Η ποικιλότητα οδηγεί όχι τόσο σε κακές φυλετικές σχέσεις, όσο στο να ζουν όλοι πιο απομονωμένοι και με λιγότερη αμοιβαία εμπιστοσύνη. Στην επιστημονική διάλεκτο, αποδυναμώνει τόσο το «κεφάλαιο γεφύρωσης» ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες όσο και το «κεφάλαιο σύνδεσης», που είναι οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους κοινής καταγωγής. Ο Πάτμαν το αποκαλεί αυτό «κατάτμηση», καθώς οι άνθρωποι αποσύρονται από οποιαδήποτε σύνδεση μέσα στην κοινότητά τους. Ακολουθούν μια σειρά αρνητικές συνέπειες - λιγότερη εμπιστοσύνη στις τοπικές αρχές, χαμηλότερη προσέλευση στις εκλογικές κάλπες (αν και υψηλότερη συμμετοχή σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας), λιγότεροι στενοί φίλοι, χαμηλότεροι δείκτες όσον αφορά την ικανοποίηση από την ποιότητα ζωής και περισσότερος χρόνος μπροστά στην τηλεόραση. Επηρεάζει όλες τις πλευρές της ζωής μας, από τις πιο δημόσιες μέχρι τις πιο ιδιωτικές."

Νομίζω πως τα συμπεράσματα αυτά είναι οφθαλμοφανέστατα στον σημερινό κοινωνικό μας περίγυρο. Άνθρωποι χωρίς κοινά βιώματα γλώσσας, παράδοσης και ιστορίας είναι πολύ δύσκολο να καταφέρουν να συγκροτήσουν ένα στιβαρό κοινωνικό σύνολο. Όλοι μας έχουμε ανάγκη το αίσθημα του "ανήκειν" και γι' αυτό συγκεντρωνόμαστε γύρω από κοινά στοιχεία, είτε αυτά είναι βιολογικά, είτε πολιτικά, είτε πολιτισμικά, ακόμη και αισθητικά.

Είναι απολύτως λογικό οι μετανάστες σε μία ξένη χώρα να γκετοποιούνται οικειοθελώς (υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα), να κάνουν κλειστούς γάμους, να μιλούν την γλώσσα τους και να πασχίζουν να διατηρήσουν τα έθιμα και τη θρησκεία τους, γιατί αυτά είναι τα υλικά που τούς ετεροπροσδιορίζουν και δίνουν νόημα στη ζωή τους.

Αυτή η αποξένωση που προκαλείται ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχει μία έλλειψη εμπιστοσύνης στο κοινωνικό γίγνεσθαι και να ατονούν τα αντανακλαστικά αλλυληεγγύης μεταξύ των πολιτών μίας χώρας. Σε μία εποχή που οι αξίες χάνουν το νόημά τους η μία μετά την άλλη και η ζωή κυριαρχείται από έναν ζωώδη καταναλωτισμό προϊόντων και ιδεών, οι άνθρωποι πασχίζουν να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Γνωρίζουν ότι αν κι αυτά εκλείψουν, ο κόσμος θα οδηγηθεί σε μία ομογενοποιημένη, παστεριωμένη κοινωνία όπου το μόνο που θα σε ξεχωρίζει από τον διπλανό σου θα είναι το αν τρως στα Goody's ή τα McDonald's και το αν κουβαλάς Diners ή Visa στο πορτοφόλι σου.

Αν εκλείψουν τα κράτη-έθνη με τα ισχυρά ιστορικά υπόβαθρα, τότε ποιος θα σού επιβάλλει να είσαι ευσυνείδητος πολίτης; Ως γνωστόν οι νόμοι αποτελούν κοινωνικά συμβόλαια επειδή στηρίζονται στην κοινή θέληση των μελών της εκάστοτε κοινωνίας. Αν τη θέση τής θέλησης πάρει το στυγνό συμφέρον, τότε γιατί να ενδιαφέρεσαι για την παιδεία, την ανάπτυξη, το περιβάλλον και γενικώς το μέλλον του τόπου σου; Κι αν καταστραφεί, το πιο απλό πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να τα μαζέψεις και να πας σε ένα άλλο κράτος-αγορά (όχι έθνος πια), όπου οι δεσμοί σου με το κοινωνικό σύνολο είναι ίδιοι κι απαράλλαχτοι με πριν - δηλαδή ανύπαρκτοι;

Η θέση της γυναίκας στη νεοελληνική κοινωνία

Είναι εύκολο να μπεις στο μάτι της politically correct βαρετής πλειοψηφίας αυτού του τόπου πού έχει κόψει τα φτερά κάθε πολιτιστικής δημιουργίας ή διαφορετικότητας και να χαρακτηριστείς με μία από εκείνες τις λέξεις-αφορισμούς που είναι της μοδός να εξαπολύονται σε όποιον τολμήσει να εκφράσει γνώμες που μέχρι πριν από μία δεκαετία θα θεωρούνταν κοινή λογική.

Μία από αυτές τις λέξεις-μπαμπούλες είναι και ο "μισογύνης". Είσαι μισογύνης επειδή υποστηρίζεις ότι το ανδρικό φύλο είναι βιολογικά πιο δυνατό. Επειδή τολμάς να αστειευτείς με την γυναίκα-οδηγό. Επειδή θεωρείς ότι η γυναικεία ποσόστωση στα εκλογικά ψηφοδέλτια είναι φασισμός. Επειδή θεωρείς άσχημο θέαμα μία γυναίκα να βρίζει σαν λιμενεργάτης. Επειδή πιστεύεις ότι υπάρχει γυναικεία ματαιοδοξία. Ακόμη ακόμη επειδή τολμάς να θεωρείς το ποδόσφαιρο ανδρικό άθλημα...

Βέβαια! Μισογύνης. Άσχετα αν παραδέχεσαι ότι προσωπικά είσαι πολύ κατώτερος από πολλές γυναίκες που γνωρίζεις σε θέματα από την ηθική ως τη νοημοσύνη. Όχι! Οι άνθρωποι έχουν πια ξεχάσει την έννοια του μέσου όρου, του "μεταξύ", δεν μπορούν να ξεφύγουν από τον μονοκόμματο τρόπο σκέψης που αναγνωρίζει μόνον άκρα.

Η άποψή μου λοιπόν είναι ότι η δική μου γενιά είναι η πιο άτυχη στο θέμα των ετεροφυλικών σχέσεων που υπήρξε ποτέ. Οι γυναίκες της γενιάς μου είναι αυτές που έλαχε να βρεθούν στο μεταίχμιο. Στο πέρασμα από την παραδοσιακή γυναίκα στην νεωτερική. Ένα πέρασμα που σε άλλες χώρες όπως στις ΗΠΑ έγινε μία γενιά νωρίτερα. Τις συμπονώ, προσπαθώ να τις καταλάβω, αλλά πρωτίστως πρέπει αυτές να συνειδητοποίησουν την κατάσταση και να τη διαχειριστούν ψύχραιμα.

Η σύγχρονη γυναίκα έχει μαζέψει τόση δύναμη πια στα χέρια της μέσω του εκδημοκρατισμού και των ίσων δικαιωμάτων που έχει φτάσει στο σημείο να μην ξέρει πού να την ξοδέψει. Είναι διχασμένη ανάμεσα στην εικόνα της παραδοσιακής μάνας με την ποδιά και την κουτάλα που ξέρει ότι ανήκει στο παρελθόν και στην δίψα της για εκδίκηση κατά του ανδρικού γένους για όλα τα χαμένα χρόνια.

Κανείς δεν είπε ότι οι γυναίκες δεν έπρεπε να λάβουν ίσα δικαιώματα. Αντιθέτως, άνδρες και γυναίκες πρέπει να είναι ίσες απέναντι στον νόμο και την κοινωνία. Αλλά το έχουν πάρει στραβά. Νιώθουν ότι λαμβάνουν μέρος σε μία σταυροφορία και πρέπει πάση θυσία να αποδείξουν ότι μπορούν εδώ και τώρα να κάνουν ό,τι κάνουν και οι άνδρες και μάλιστα καλύτερα. Μάλλον, θέλουν να κάνουν αυτές ό,τι ως τώρα θεωρείτο αποκλειστικό προνόμιο των αρσενικών. Να κυβερνήσουν, να διοικήσουν, να αποφασίσουν, να οδηγήσουν, να βρίσουν, να ρίξουν ξύλο, να μπεκρουλιάσουν, να σκάσουν μπάφους, να πηδήξουν δεξιά και αριστερά! Όλα αυτά μαζί! Σε μία γενιά, εν μία νυκτί. Ο φανατισμός του νεοφώτιστου σε όλο του το καταστροφικό μεγαλείο...

Αποτέλεσμα; Οι γυναίκες όπως τις ξέραμε θα πεθάνουν με τις μάνες μας. Τώρα πια θα υπάρχουν θηλυκά, όχι γυναίκες. Τα λεφτά τώρα είναι το παν για τη γυναίκα, το πόσα "γκομενάκια" θα βγάλει, σε πόσους άνδρες θα την βγει από πάνω. Η μητρότητα είναι μία έννοια ξεχασμένη. Ένα παιδί και αυτό με καισαρική. Και ούτε λόγος για θηλασμό! Οι οικιακές υποχρεώσεις ούτε καν μοιρασμένες με τους άνδρες! Η ισότητα δεν είναι αρκετή πια. Η Φιλιπιννέζα και η πεθερά αναλαμβάνουν. Οι σχέσεις έχουν δηλητηριαστεί και έχουν καταντήσει ένα αρρωστημένο παιχνίδι κυριαρχίας. Όνειρο της γυναίκας να βγάζει πιο πολλά λεφτά από τον άνδρα της. Να έχει άνδρες υφιστάμενους στη δουλειά της. Εκδίκηση! Εκδίκηση!

Ήμουν σίγουρος ότι πολλοί άνδρες (αλλά και συνειδητοποιημένες γυναίκες) συμμερίζονται την άποψή μου και επιβεβαιώθηκα τις προάλλες όταν διάβασα ένα άρθρο του Δημοσθένη Κούρτοβικ στα Νέα της 21/07/2007 όπου αναφερόμενος στη σύγχρονη νεοελληνική γυναικεία λογοτεχνία αναφέρει και τα εξής σπουδαία:

"Η Ελληνίδα πράγματι προωθήθηκε θεαματικά, διεκδικητικά και απαιτητικά στο προσκήνιο της κοινωνικής ζωής τις τελευταίες δεκαετίες. Μια αίσθηση ελευθερίας και πρωτοφανέρωτων δυνατοτήτων διαδέχτηκε αιώνες υποταγής, αποκλεισμών, περιθωριοποίησης. Αλλά η ταχύτητα της αλλαγής δημιούργησε μια περίεργη κατάσταση. Η τυπική σύγχρονη Ελληνίδα βιώνει την πρόσφατα αποκτημένη ελευθερία της κυρίως ως μεγαλύτερη κοινωνική κινητικότητα, ανεμπόδιστη πρόσβαση στη μόρφωση και εξάλειψη των σεξουαλικών ταμπού. Δεν έχει όμως επεξεργαστεί και εμβαθύνει αυτή την ελευθερία. Εσωτερικά, επηρεάζεται ακόμη σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις αξίες και τη νοοτροπία της μητέρας της και της γιαγιάς της, που δεν συμβιβάζονται με τις άλλες αξιώσεις της και με την καινούργια πραγματικότητα. Τελεί, έτσι, σε φοβερή σύγχυση, για την οποία της οφείλουμε όλη την κατανόησή μας."

Δεν έχω ελπίδα για τις γυναίκες της γενιάς μου. Ελπίζω μόνο να μην θελήσουν να κληρονομήσουν τα τόσα συσσωρευμένα "μισανηρικά" συμπλέγματά τους στις κόρες τους. Ελπίζω να χορτάσουν την σεξουαλική τους απελευθέρωση για την απομυθοποιήσουν το συντομότερο. Να πάρουν όσα ανδρικά κεφάλια απαιτείται για να κορεστεί το εκδικητικό τους μένος σε αυτήν τη γενιά. Μετά να ηρεμήσουν τα πνεύματα. Για το καλό όλων μας...

Ερυξίμαχος

Ο Ερυξίμαχος είναι μία ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του Πλατωνικού Συμποσίου. Αντιπροσωπεύει έναν τύπο ανθρώπου που έχουμε όλοι συναντήσει σε συζητήσεις. Είναι, όπως μας λέει και ο Συκουτρής στον πρόλογο της έκδοσης της Ακαδημίας Αθηνών, "ο τύπος εκείνος του λογίου, ο οποίος δεν έχει την ικανότητα να αρθή εις το ύψος των περιστάσεων ή να προσαρμοσθή προς το επίπεδον μίας φιλικής συγκεντρώσεως, τύπος εις τον οποίον λείπει η χάρις και η ευτραπελία, ό,τι ο αρχαίος ονόμαζε επαφρόδιτον".

Πάντοτε σοβαροφανής, προσπαθεί να φανεί ανώτερος τον συνομιλητών του επικαλούμενος κάποια ιδιότητα και τα αξιώματα αυτής (o Ερυξίμαχος είναι ιατρός) η οποία όμως μπορεί να είναι εντελώς άσχετη με το θέμα της συζητήσεως. Παρόλα αυτά συνηθίζει να προσαρμόζει κάθε θέμα στο γνωστικό του αντικείμενο, γιατί μόνον έτσι θα καταφέρει να χρησιμοποιήσει το εξειδικευμένο του λεξιλόγιο που είναι σίγουρο ότι θα εντυπωσιάσει τους "αδαείς". Σχολαστκός έως αηδίας και "απελπιστικά σοβαρός". Ξύλινος όπως θα λέγαμε σήμερα. "Συμπεριφέρει μαζί του όλην την επισημότητα της επιστήμης", "ομιλεί από περιωπής κάθε φορά που θα ανοίξει το στόμα του - και το ανοίγει δυστυχώς συχνά".

Χαρακτηριστικά ανέραστος και ακαλλιέργητος, "αγνοεί ότι και η παιδιά είναι της σπουδής αδελφή". Συχνά πιστεύει ότι είναι ο ήρωας της βραδιάς και το κεντρικό πρόσωπο της συζήτησης, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι οι συνδαιτημόνες του έχουν αρχίσει να τον ...παίρνουν στο ψιλό. Έχει "την ακράδαντον πεποίθησιν ότι όλοι οι παριστάμενοι θα είναι απαρηγόρητοι όταν θα παύση να ομιλή".

Έχει μάθει να χρησιμοποιεί την μετριοφροσύνη ως όπλο, και αυτό μόνον όταν υπάρχουν άτομα τουλάχιστον του δικού του "επιπέδου" στην παρέα. Τότε, θα αρνηθεί τον έπαινο, μόνο και μόνο για να επαινεθεί διπλά. Διαφέρει από τον γλοιώδη μόνο επειδή η κομπορρημοσύνη και η επιστημοσύνη του τού απαγορεύουν να πέσει χαμηλότερα.

Ο Ερυξίμαχος πιστεύει ακράδαντα ότι η πολυμάθεια και οι εγκυκλοπαιδικές γνώσεις είναι ό,τι χρειάζεται ένας άνθρωπος για να μπορέσει να "σταθεί" στην κοινωνία. Η λέξη "ταλέντο" του είναι παντελώς άγνωστη. Η φαντασία του μηδαμινή, όπως και η αίσθηση του χιούμορ. Νομίζει ότι είναι ευχάριστος και αναγκαίος σε μία παρέα μόνο και μόνο επειδή γνωρίζει να απαντά σε ερωτήσεις γενικών γνώσεων τύπου trivial pursuit...